Giải Phẩu Tuyến Tụy

Giải phẫu-Sinh lý tụy

Giải phẫu

Tụy ( pancreas) là tạng nằm sau khoang phúc mạc. Nằm trước khối cơ thành sau ổ bụng. Bắt ngang qua cột sống, cực phải ( đầu tụy) bắt đầu từ tá tràng, cực trái (đuôi tụy) kết thúc ở lách.

I. Cấu trúc tụy:

Tụy được chia thành 5 phần: mỏm tụy, đầu tụy, cổ tụy, thân tụy và đuôi tụy.Chỉ có đuôi tụy nằm giữa 2 lá của phúc mạc, nằm trong mạc nối tỳ-thận, còn lại nằm sau phúc mạc thành sau.

• Đầu tụy: nằm trong góc tá tràng (chỗ gấp khúc giữa khúc I -II tá tràng, có dạng chữ C).
• Mỏm tụy: liên tiếp với đầu tụy ở phía dưới, nằm phía trước động mạch chủ bụng và sau động mạch mạc treo tràng trên.

•  Thân tụy: là phần liên kết cổ tụy với đuôi tụy.
•  Đuôi tụy: là phần cuối của tụy, được bọc bởi 2 lá của mạc nối thận-tỳ .

II.Phương tiện cố định tụy:

• Đầu tụy và thân tụy dính chặt vào thành bụng sau bởi mạc dính tá tụy.
• Đầu tụy có tá tràng quây quanh, ống mật chủ và các mạch máu đi vào tụy và tá tràng nên đầu tụy và thân tụy cố định. Chỉ có đuôi tụy là di động.

III.Các ống tiết của tụy:

Tuỵ là một tuyến vừa ngoại tiết vừa nội tiết.

• Phần nội tiết: tiết ra hormon  di trực tiếp vào máu qua các mao mạch trong tuỵ.
• Phần ngoại tiết: Dịch tụy được dẫn ra ngoài bởi 2 ống tuy: ống tụy chính và ống tụy phụ. 

• Ống tụy chính(ống Wirsung) chạy dọc chiều dài tụy và kết hợp với ống mật chủ tạo thành bóng Vater trước khi đổ vào thành của tá tràng( khúc II tá tràng). Quanh lỗ đổ của bóng Vater có cơ vòng Oddi bao quanh, điều tiết lượng mật và dịch tụy đổ xuống tá tràng.
• Ống tụy phụ(santorini) thu nhận dịch tụy ở đầu và mỏm tụy đổ vào lỗ tụy phụ, lỗ này nằm phía trên lỗ đổ của bóng vater 1 chút.

Ống tụy chính và ống tụy phụ có liên thông với nhau ở trong tụy. Và chúng có nguồn gốc phôi thai khác nhau. 1 từ mạc treo vị bụng, 1 từ mạc treo vị lưng ( đoạn ruột trước-the foregut).

IV. Liên quan của khối tá tràng cố định và đầu tụy:

1.Phía sau: 

• Liên quan với phúc mạc : mặt sau không có phúc mạc phủ và dính với các thành phần phía sau = mạc dính tá tụy 
• Liên quan với các tạng : mặt sau liên quan với thận phải , tuyến thượng thận phải , bể thận , đoạn trên niệu quản phải ,ống mật chủ , tĩnh mạch chủ dưới, cột sống thắt lưng , động mạch chủ bụng 

2.Phía trước: 

Phúc mạc : mặt trước có phúc mạc phủ , phúc mạc phủ mặt trước khối tá tụy sẽ lật ra để liên tiếp với 2 mạc treo:

• Rễ mạc treo ĐT ngang :bắt đầu từ bờ trong của phần xuống tá tràng , đi sang trái ngang qua đầu tụy . Rế này chia khối tá tụy thành 2 phần :trên và dưới mạc treo đại tràng ngang
• Rễ mạc treo ruột non : từ góc tá hỗng tràng đi xuống , bắt chéo trước mỏm móc và phần ngang tá tràng . Chia phần dưới mạc treo ĐT ngang của khối tá tụy thành 2 phần(P) và (T).

 Với các tạng 

• Trên mạc treo đại tràng ngang , khối tá tụy liên quan với môn vị hành tá tràng , mặt dưới gan , túi mật 
• Dưới mạc treo ĐTN  liên quan với ruột non , mạc treo ruột non và đm mạc treo tràng trên . ĐM này bắt chéo mỏm móc và phần ngang tá tràng .

V.Mạch máu và thần kinh:

1.Động mạch:

Cấp máu cho tụy:từ 6 động mạch của 2 nhánh của ĐM chủ bụng:ĐM thân tạng và ĐM mạc treo tràng trên: 

• ĐM vị tá tràng trên, 1 nhánh của động mạch thân tạng:
  • ĐM tá tụy trước trên
  • ĐM tá tụy sau trên
•  ĐM lách (tách từ thân tạng):     
  •  ĐM lưng tụy ( hay động mạch sau tụy, lưng ám chỉ mặt lưng)
  •  ĐM tụy lớn
•  ĐM vị ta tràng dưới, 1 nhánh của động mạch mạc treo tràng trên :
  •  ĐM tá tụy trước dưới
  •  ĐM tá tụy sau dưới

2.Tĩnh mạch:

• Đi kèm động mạch và đổ vào hệ tĩnh mạch cửa.

3.Thần kinh:

• Chi phối  cho tá tràng và tụy gồm những nhánh từ đám rối tạng và đám rối mạc treo tràng trên.

Động mạch lách nằm ở bờ trên của tụy, và nằm sau khoang phúc mạc, sau đó đi cùng với đuôi tụy trong mạc nối thận-tỳ để cấp máu cho lách và tỏa ra các nhánh cấp máu cho dạ dày ( các nhánh này đi trong mạc nố vị-tỳ)